Skrzydlaci
Stanisław Skrzydlewski
Stanisław Skrzydlewski
Urodził się 28 stycznia 1927 r. w Unisławiu (woj. pomorskie). Od lat chłopięcych interesował się lotnictwem, szczególnie poprzez książki lotnicze. Wielkim przeżyciem była dla niego lektura konspiracyjnego wydania „Dywizjonu 303” Arkadego Fiedlera.
W sierpniu 1945 r. rozpoczął naukę latania w Ośrodku Szkolnym Szybownictwa Grodziec k. Sosnowca, gdzie uzyskał kategorię A pilota szybowcowego. Od listopada 1945 r. był członkiem Aeroklubu Śląskiego w Katowicach. W lipcu 1946 r. w Goleszowie uzyskał kategorię B, a w sierpniu 1947 r. w Katowicach kategorię C pilota szybowcowego. Po uzyskaniu w 1947 r. świadectwa dojrzałości rozpoczął studia na Wydziale Mechanicznym Politechniki Gliwickiej, które ukończył w 1951 r. z dyplomem magistra inżyniera mechanika.
W 1948 r. uzyskał Srebrną Odznakę Szybowcową (nr 251), a w 1950 r. Złotą Odznakę Szybowcową (nr 10). W 1951 r. startował w VIII Krajowych Zawodach Szybowcowych w Inowrocławiu (10. miejsce), uzyskując przewyższenie 6380 m (bez maski tlenowej), a w 1952 r. w IX Krajowych Zawodach Szybowcowych w Kobylnicy k. Poznania (12. miejsce), ustanawiając wyczyn homologowany na trasie 100 km z prędkością 91,2 km/h.
W 1953 r. w Lesznie zajął ósme miejsce w Szybowcowych Mistrzostwach Polski. Uzyskał Złotą Odznakę Szybowcową z trzema diamentami jako trzeci pilot w Polsce i 14. na świecie. Został członkiem szybowcowej kadry narodowej. Wykonał przelot po trasie trójkąta 300 km (57,3 km/h).
W 1954 r. zajął piąte miejsce w Całorocznych Zawodach Szybowcowych „Skrzydlatej Polski” oraz 16. miejsce w Międzynarodowych Zawodach Szybowcowych w Lesznie. Wykonał wiele przelotów prędkościowych, docelowych i docelowo-powrotnych.
Od stycznia 1955 r. pracował jako pilot doświadczalny w Szybowcowym Zakładzie Doświadczalnym (SZD) w Bielsku-Białej. Przeniósł się do Aeroklubu Bielsko-Bialskiego. W 1955 r. zajął piąte miejsce w Mistrzostwach Polski w kategorii szybowców dwumiejscowych (Bocian). Otrzymał tytuł mistrza sportu.
Kierował szybowcową wyprawą do Indii, gdzie 23 listopada 1955 r. odbył się pokaz szybowcowy z udziałem premiera Indii J. Nehru. Po locie szybowcem Bocian pilotowanym przez Wandę Szemplińską, szybowiec został przekazany premierowi Nehru przez ambasadora PRL.
W 1956 r. zajął piąte miejsce w Mistrzostwach Polski. Został członkiem Komisji Restytucyjnej Aeroklubu RP, a w grudniu 1956 r. wiceprezesem Aeroklubu PRL na lata 1957–1959. Reprezentował APRL w Komisji Szybowcowej FAI, dzięki czemu Polska otrzymała organizację Szybowcowych Mistrzostw Świata w Lesznie w 1958 r.
W 1957 r. zajął 30. miejsce w Mistrzostwach Polski. W 1962 r. wystartował w Mistrzostwach Wielkiej Brytanii, traktując udział towarzysko. Wyjeżdżał za granicę w sprawach sprzętu szybowcowego: do Wielkiej Brytanii (1960, 1962), Holandii (1961), Tunezji (1964).
Na stanowisku kierownika działu prób w locie SZD wprowadził nowoczesne metody pomiarów: wielokanałowe oscylografy, komentarze nagrywane na magnetofon, kamerę pokładową i łączność radiową. Opracował metodyki pomiarów w locie, wyciągał trafne wnioski pomocne w projektowaniu szybowców.
Rozpoczął przeprowadzanie państwowych prób kontrolnych w SZD, wcześniej realizowanych przez Instytut Lotnictwa w Warszawie. Współpracował z Katedrą Mechaniki Lotu Politechniki Warszawskiej i Zakładem Badań w Locie Instytutu Lotnictwa w zakresie badań aeroelastyczności i flatteru.
Wykonał pierwsze loty na prototypach szybowców:
- SZD-15 Sroka (1956),
- SZD-19X Zefir-1 (1958),
- SZD-25 Lis (1960),
- Zefir-2 (1960),
- SZD-21 Kobuz-1 (1961),
- SZD-21-2AY Kobuz-2 (1962),
- SZD-21 Kobuz-3 (1964),
- SZD-29 Zefir-3 (1965),
- SZD-32 Foka-5 (1966).
Latał na niemal wszystkich szybowcach użytkowanych w Polsce oraz na kilkunastu zagranicznych. Był autorytetem w zawodzie pilota doświadczalnego, cenionym przez dyrekcję SZD.
Był aktywnym działaczem lotnictwa sportowego, członkiem Komisji Szybowcowej Aeroklubu PRL, Komisji Rewizyjnej APRL, szybowcowej kadry narodowej oraz zarządu Aeroklubu Śląskiego. Autor wielu prac teoretycznych z dziedziny szybownictwa, współautor książki „Przeloty szybowcowe” (wydanej w Polsce, Bułgarii i ZSRR).
Posiadał uprawnienia szybowcowego pilota doświadczalnego I klasy oraz pilota samolotowego I klasy. Wylatał łącznie 2134 godziny (1612 na szybowcach, 522 na samolotach). Odznaczony Srebrnym Krzyżem Zasługi oraz odznaką Zasłużonego Działacza Lotnictwa Sportowego.
Zginął tragicznie 12 grudnia 1966 r. podczas prób w locie szybowca SZD-30 Pirat w Aleksandrowicach. Wykonywał korkociąg, z którego nie udało mu się wyjść z powodu zablokowania lotek. Ocalała taśma magnetofonowa z przebiegiem lotu, lecz bez nagrania przyczyny.
Pozostawił żonę Stefanię z domu Balcar (pedagog, mgr inż. rolnictwa) oraz córki: Mirosławę (farmaceutka) i Joannę (lekarz anestezjolog). Pochowany w Katowicach na cmentarzu przy ul. Francuskiej. Jego imieniem nazwano ulicę na osiedlu Polskich Skrzydeł w Bielsku-Białej, gdzie znajduje się również głaz z pamiątkową tablicą.
Ciekawostki
Pionier nowoczesnych badań szybowcowych
- Jako pierwszy w Polsce zastosował wielokanałowe oscylografy do rejestracji parametrów lotu szybowców — mimo braku stałego źródła energii elektrycznej na pokładzie.
- Nagrywał komentarze z lotu na miniaturowy magnetofon, co było wówczas techniką stosowaną głównie w kosmonautyce.
- Wprowadził do prób w locie kamerę pokładową oraz łączność radiową, co znacznie zwiększyło precyzję analiz.
Międzynarodowy ambasador polskiego szybownictwa
- Jego działania przyczyniły się do organizacji Szybowcowych Mistrzostw Świata w Lesznie w 1958 r., co było ogromnym sukcesem Aeroklubu PRL.
Pilot pierwszych lotów
- Wykonał pierwsze loty na prototypach wielu polskich szybowców, m.in. SZD-15 Sroka, SZD-19X Zefir-1, SZD-25 Lis, SZD-21 Kobuz-1, SZD-29 Zefir-3 i SZD-32 Foka-5.
- Latał na niemal wszystkich szybowcach użytkowanych w Polsce oraz na kilkunastu zagranicznych.
Autor i teoretyk
- Współautor książki „Przeloty szybowcowe” wydanej w Polsce, Bułgarii i ZSRR — jednej z pierwszych publikacji systematyzujących wiedzę o szybownictwie sportowym.
Wyróżnienia i osiągnięcia
- Posiadał Złotą Odznakę Szybowcową z trzema diamentami — jako trzeci w Polsce i 14. na świecie.
- Wylatał 2134 godziny, z czego 1612 na szybowcach i 522 na samolotach.
- Odznaczony Srebrnym Krzyżem Zasługi oraz odznaką Zasłużonego Działacza Lotnictwa Sportowego.
Tragiczna śmierć
- Zginął 12 grudnia 1966 r. podczas prób szybowca SZD-30 Pirat. Przyczyną był zablokowany mechanizm lotek, który uniemożliwił wyprowadzenie szybowca z korkociągu.
- Ocalała taśma magnetofonowa z przebiegiem lotu, ale nie zawierała nagrania przyczyny wypadku.
