Skrzydlaci
January Roman
January Roman
Urodził się 5 września 1936 r. w Kazimierzu koło Sosnowca w rodzinie fotografów Józefa i Władysławy.
W latach szkolnych zajmował się modelarstwem w Katowicach i był nawet instruktorem modelarstwa.
Uczył się w technikum budowy płatowców w Bielsku-Białej w latach 1950–1954.
Podczas nauki w technikum rozpoczął szkolenie samolotowe w 1953 r. i szybowcowe w 1955 r.
Od roku 1954 studiował na Wydziale Lotniczym Politechniki Warszawskiej.
Jeszcze w trakcie studiów zawarł związek małżeński z koleżanką ze studiów Elżbietą Jaworską.
18 listopada 1961 r. uzyskał dyplom ukończenia specjalności „budowa płatowców”.
Pracę zawodową rozpoczął w Szybowcowym Zakładzie Doświadczalnym w Bielsku-Białej jako konstruktor przy projektowaniu szybowca SZD-30 Pirat, SZD-27 Kormoran i innych powstających w tym czasie szybowców.
Jednocześnie latał intensywnie sportowo i podnosił swoje kwalifikacje lotnicze.
Latał dużo na samolotach i w latach 1970–1973 został nawet członkiem kadry narodowej w lataniu rajdowo-nawigacyjnym.
Miał uprawnienia instruktora szybowcowego I klasy i instruktora-samolotowego II klasy.
Po tragicznej śmierci w dniu 12 grudnia 1966 r. mgr. inż. St. Skrzydlewskiego w 1967 roku J. Roman przeszedł do prób w locie.
Objął stanowisko kierownika Działu Pomiarów w Locie i wykonywał loty jako obserwator.
W październiku 1970 r. uzyskał uprawnienia szybowcowego pilota doświadczalnego II klasy,
w maju 1973 rozszerzył je na motoszybowce,
a w maju 1975 r. uzyskał uprawnienia szybowcowego pilota doświadczalnego I klasy.
Kierował i uczestniczył osobiście w próbach rozwojowych i certyfikacyjnych wszystkich budowanych w tym czasie szybowców.
Do osiągnięć mgr. inż. Januarego Romana należy zaliczyć uzupełnienie stosowania metod rejestracji oscylograficznej parametrów podczas lotu o metody szybkiego ich przetwarzania za pomocą zminiaturyzowanego komputera, co pozwalało na wykonywanie kolejnych pomiarów bez potrzeby lądowania.
Osobiście wykonał pierwsze loty na prototypach nowych konstrukcji budowanych w Zakładach Szybowcowych w Bielsku-Białej:
- motoszybowców:
- SZD-45 Ogar (13 maja 1973 r.)
- SZD-45A Ogar A (23 kwietnia 1974 r.)
- SZD-45-2 Ogar-F (13 marca 1979 r.)
- szybowców:
- SZD-48 Jantar Std 2 (10 grudnia 1977 r.)
- SZD-51 Junior (31 grudnia 1980 r.)
- SZD-48-3 Jantar Std 3 (9 lutego 1983 r.)
- SZD-48-3M Brawo (13 kwietnia 1985 r.)
- SZD-55 (15 sierpnia 1988 r.)
- akrobacyjny SZD-59 Jantar-Acro (9 sierpnia 1991 r.)
- budowanych przez inne firmy:
- Politechnika Warszawska:
- PW-2 Gapa (25 lipca 1985 r.)
- PW-3 Bakcyl (14 sierpnia 1988 r.)
- PW-4 Pelikan (23 grudnia 1990 r.)
- PW-5 Smyk (5 września 1992 r.)
- E. Margański:
- szybowiec akrobacyjny Swift S-1 (11 stycznia 1991 r.)
- motoszybowiec V-03 Vindex Szwecja (15 maja 1985 r.)
- samoloty lekkie:
- J. Janowski: J-2 Polonez (22 sierpnia 1977 r.), J-5 Marco (11 maja 1985 r.)
- A. Kurbiel: EOL-2 (2 listopada 1992 r.)
Poza próbami rozwojowymi prototypów oraz ich próbami certyfikacyjnymi wykonał ponad 850 oblotów nowo zbudowanych szybowców seryjnych, a także ponad 120 szybowców po naprawach głównych.
Dokonywał też akwizycji polskich szybowców w Szwecji, Danii, RFN i Holandii.
W 1976 r. podczas oblotu szybowca SZD-38A Jantar 1 doszło do złamania się skrzydła.
W wyniku wady technologicznej pilot zmuszony był do ratowania się skokiem ze spadochronem, podczas którego omal nie wysunął się z uprzęży.
Miał na swoim koncie:
- 2789 wylatanych godzin na 70 typach szybowców, w tym doświadczalnie ponad 2100 godzin
- 2052 godziny na 23 typach samolotów
W latach 1990–1993 był zastępcą dyrektora do spraw technicznych Szybowcowego Zakładu Doświadczalnego.
Poza pracą w Zakładach Szybowcowych, w latach 1982–1986 był wykładowcą w technikum budowy płatowców.
Był członkiem Komisji Badania Wypadków Lotniczych i Państwowej Komisji Egzaminacyjnej.
Pracował również społecznie.
Był członkiem zarządu Aeroklubu Bielsko-Bialskiego.
W 1993 r. mgr inż. January Roman otrzymał Dyplom FAI im. Paula Tissandera za całokształt swojej działalności w szybownictwie.
W środowisku cieszył się szacunkiem za swoją ogromną wiedzę, pasję latania i niezrównane poczucie humoru.
Poza lotnictwem interesował się samochodami, elektroniką i majsterkowaniem.
30 czerwca 1993 r. zginął w trakcie przymusowego lądowania podczas prób samolotu klasy ULM typu EOL-2 w miejscowości Iłownica koło Bielska-Białej.
Został pochowany na cmentarzu rzymsko-katolickim w Jaworzu k. Bielska-Białej.
Jego żona Elżbieta także była magistrem inżynierem lotnictwa. Zmarła w 1992 r.
Mieli dwoje dzieci: syna Leszka i córkę Sawę.
Ciekawostki:
Pilot wszechstronny i pionier oblotów
- January Roman był pierwszym pilotem, który oblatał wiele nowatorskich konstrukcji szybowców i motoszybowców, m.in.:
- PW-5 Smyk – szybowiec Klasy Światowej, którego oblotu dokonał 5 września 1992 r. w Bielsku-Białej .
- Swift S-1 – akrobacyjny szybowiec konstrukcji E. Margańskiego.
- EOL-2 – motoszybowiec, którego oblot zakończył się tragicznie w 1993 r.
Fotograf lotniczy z pasją
- Był nauczycielem fotografii lotniczej – organizował sesje zdjęciowe w powietrzu, m.in. w Tatrach, gdzie latał obok samolotu J-5 Marco w Dolinie Gąsienicowej
Ratowniczy skok ze spadochronem
- W 1976 r. podczas oblotu szybowca SZD-38A Jantar 1 doszło do złamania skrzydła. Roman uratował się skokiem ze spadochronem, choć niemal wypadł z uprzęży – był to jeden z nielicznych takich przypadków w Polsce.
Dyplom FAI im. Paula Tissandiera
- W 1993 r. otrzymał prestiżowy Dyplom FAI za całokształt działalności w szybownictwie – nagroda ta przyznawana jest osobom, które szczególnie zasłużyły się dla lotnictwa sportowego
Sympatyk lotni i konstrukcji amatorskich
- W latach 70. przymykał oko na eksperymenty pracowników z lotniami („szmatolotami”), mimo że nie były one oficjalnie zatwierdzone. Chronił ich przed inspektorami lotnictwa cywilnego
Mentor i nauczyciel
- Szkolił nie tylko zawodowych pilotów, ale też amatorów i młodych adeptów szybownictwa.
- Wspierał konstruktorów amatorskich i był aktywnym działaczem Aeroklubu Bielsko-Bialskiego.
Zainteresowania poza lotnictwem
- Poza lataniem interesował się samochodami, elektroniką i majsterkowaniem – był typem inżyniera z pasją do techniki w każdej formie.
