Wyzwania inżynierskie dla inżynierów z Bielska Białej w czasie

ich ponad 80-cio letniej przygody w konstruowaniu szybowców.

Ilustracją do tego jest 40 bardzo udanych kolorowych rysunków
(w 3-ch rzutach) autorstwa znanego szybownika i instruktora Pana Romana
Kiełpikowskiego z Raciborza.

IS-1 Sęp.

Pierwszy szybowiec skonstruowany po wojnie przez Józefa Niespała prawdopodobnie w dużej części powstałej w czasie wojny, lub tuż przed
nią. Szybowiec jest przedstawicielem wyczynowego szybowca z tego okresu.
Szybowiec oczywiście drewniany wykonany w warsztatach Instytutu szybowcowego, które mieściło się wtedy w Białej przy ulicy Hałcnowskiej. Kilka zdań na temat drewna jako materiału do budowy szybowców i organizacji ich wykonania w dalszym ciągu niniejszego.

IS-5 Kaczka.

Przykład ambicji twórczej twórców Instytutu Szybownictwa, oraz konstruktorów tego szybowca inżynierów Kostii i Kaniewskiej. Jeden z
pierwszych w Świecie szybowców o tym układzie.

IS-4 Jastrząb.

Szybowiec akrobacyjny konstrukcji J. Niespała przykład przedwojennej mody na układ z „mewim” skrzydłem.

SZD-6X Nietoperz.

Kontynuacja prób znalezienia optymalnego układu dla przyszłych szybowców. Na tym szybowcu wykonano spory program badawczy próbując różne warianty jego sterowania. Konstruktorzy W. Nowakowski i J Sadaer.

IS-2 Mucha.

Początek kariery rodziny „Much” jako głównego szybowca do treningu pilotów szybowcowych.

IS- 7 Osa.

Pierwsze próby profili laminarnych. Niestety tych stworzonych dla samolotów. A dla celów naszej prezentacji przykład :

- technologi drewnianej, a w tym klejenie elementów drewnianych i pokrycia płótnem;

- połączenia wysoko obciążonych elementów drewnianych (np.
pasy dźwigarów) z elementami metalowymi;

- sposobu wykonawstwa prototypów, a nawet szybowców seryjnych;

- kilka zdań o podwoziach szybowców.

SZD-12 Mucha 100.

Główny reprezentant rodziny „Much”.

SZD-22 Mucha Standart.

Szybowiec skonstruowany na Mistrzostwa Świata w 1958 roku i nasz reprezentant w powstałej właśnie klasy „standart”. Produkowany w dużych ilościach m.in. w zakładach w Krośnie. Klejony syntetycznym klejem bakelitowym, który zastąpił używany klej kazeinowy.

SZD-10 Czapla.

Podstawowy szybowiec do szkolenia podstawowego po wprowadzeniu metody szkolenia na szybowcach dwumiejscowych. Jeden z dwóch
szybowców skonstruowanych w SZD o sześciokątnym przekroju kadłuba i o
skrzydłach podpartymi zastrzałami.

SZD-15 Sroka.

Chyba nieudana (spóźniona) próba stworzenia taniego szybowca
treningowego (wykonano nieco ponad 20 szt.) o konstrukcji wzorowanej na
„Czapli”.

SZD-8 Jaskółka.

Prototyp podstawowego szybowca wyczynowego lat pięćdziesiątych i początku lat sześćdziesiątych w Polsce konstrukcji inż. Kostii. Cechował się on m.in.;

- doskonałymi na owe czasy osiągami i własnościami pilotażowymi;

- mimo niezwykle wąskiej kabiny dużą wygodą dla pilota;

- w kolejnych wersjach zainstalowanymi zbiornikami na balast wodny;

- wyróżniającym się wyglądem.

SZD-8 bis.

Powszechna w aeroklubach wersja „Jaskółki”.

SZD-14X Jaskółka M.

Prototyp szybowca do zbadania modnego w swoim czasie okładu
usterzenia ogonowego.

SZD-17X Jaskółka L.

Jaskółka przygotowywana na Mistrzostwa Świata we Francji.
Wykonano kilka sztuk tego szybowca, który cechował się obok motylkowego
usterzenia:

- skrzydłami o profilach laminarnych;

- jak na owe czasy dużym obciążeniem powierzchni skrzydeł;

- niespotykanymi w szybowcach klapami krokodylowymi.

SZD-11 Albatros.

Prototyp szybowca „na słabe warunki”. Typowa „Jaskółka” z większą rozpiętością skrzydeł i w związku z tym mniejszym obciążeniem powierzchni.

SZD-9 Bocian.

Dwumiejscowy szybowiec skonstruowany przez M. Wasilewskiego, R. Zatwarnickiego i J. Sandauera na początku lat pięćdziesiątych jako szybowiec
wyczynowy, ale eksploatowany do dzisiaj jako szybowiec szkolny po stosunkowo niewielkich modyfikacjach.

SZD-13X Wampir.

Kontynuacja zafascynowania konstruktorów z SZD układem
„latającego skrzydła” w wydaniu inżyniera j. Kaniewskiej. Warto więc przytoczyć kilka zdań o tym układzie.

SZD-16 Gil.

Licząc na znaczne obniżenie kosztów produkcji szybowców treningowych postanowiono wypróbować pod tym względem technologię stosowaną
m.in. w Niemczech. Inż. Z. Badura skonstruował więc szybowiec o kadłubie metalowym z częścią przednią spawaną zrurek stalowych i obciągniętą płótnem. Pod wieloma względami szybowiec spełnił oczekiwania i po kilku latach powstał seryjny szybowiec o takiej konstrukcji.

SZD-25 Lis.

Dla obniżenia kosztów produkcji „Muchy Standart” opracowano
wersję ze skrzydłami i usterzeniem tejże, ale z metalowym kadłubem jak w „Gilu” (konstruktor R. Zatwarnicki).Szybowiec w stosunkowo małych ilościach produkowano w Krośnie.

SZD-21 Kobuz.  

Dla zastąpienia wysłużonego „Jastrzębia” postanowiono
zbudować nowy szybowiec, ale o poszerzonych zastosowaniach. Chodzi tu o loty
wysokościowe na fali. Konstruktorem szybowca był inż. J.Trzeciak który musiał
się zmierzyć ze spełnieniem nieraz wygórowanych wymagań. Stąd też stosunkowo długi okres jego powstawania i konieczność zbudowania 3-ch wersji tego
szybowca. W zakresie technologii wykonania tego szybowca również nastąpił zdecydowany postęp.

Dla uzyskania odpowiedniej gładkości jego skrzydeł zastosowano w nich konstrukcję wielopodłużnicową z pokryciem z wielowarstwowej
sklejki klejonej na odpowiednim foremniku.

SZD-27 Kormoran.

Pod pewnym naciskiem władz zwierzchnich, ale sądzę, że
głównie po analizie sukcesów produkcyjnych i finansowych związanych z produkcją
dwumiejscowego szybowca „Blanik” w Czechach (wyprodukowano ponad 2 000 sztuk) postanowiono w SZD zająć się polską wersją takiego szybowca. Kupiono wzorzec (czyli egzemplarz tegoż „Blanika”), Opracowanie projektu powierzono najbardziej
doświadczonemu w SZD konstruktorowi czyli J. Niespałowi. Dodatkowo
uwzględniając nową dla SZD technologię sprowadzono z Mielca inż. F.Waliczka na stanowisko szefa produkcji. Był to okres zasadniczych zmian w zakresie organizacji produkcji i jej przygotowania. Zmiany były duże i obejmowały zarówno wykonywania dokumentacji konstrukcyjnej, jak i organizacji obsługi technologicznej przez technologów. Nieocenioną w tym zakresie było zaangażowanie inż. Tadeusza Wiślickiego późniejszego wykładowcy Politechniki Warszawskiej, jak i wówczas młodych inżynierów Jerzego Cieśli (przyszedł z
Mielca) i Antoniego Ficonia (przyszedł ze Świdnika), potem … Gębali.

Co prawda sam szybowiec „Kormoran” nie wszedł do produkcji seryjnej, ale SZD w sposób zasadniczy podniosło swoje możliwości jako zakład
lotniczy. W tym miejscu kilka zdań jakie wyzwania niesie produkcja metalowych
szybowców oraz czy była możliwość i konieczność wrócenia przez SZD do tej
technologii.

SZD-24 Foka.

Konstrukcji W. Okarmusa. Jedna z Przełomowych konstrukcji w
dziejach SZD, zarówno w zakresie samej konstrukcji (leżąca pozycja pilota oraz zastosowanie profili laminarnych), lecz i również zastosowanie nowych
technologi:

- klejone na foremnikach pokrycia ze sklejki przedzielonej pianką, a potem konstrukcja skrzydła wielopodłużnicowa;

- na szerszą skalę zastosowane na nierozwijalne elementy
pokrycia szybowca laminaty poliestrowe z wykorzystaniem polskich tkanin szklanych.

I tu kilka zdań na temat dlaczego żywice epoksydowe i dlaczego produkowane w Polsce tkaniny szklane oraz o równoległym wprowadzeniu
tej technologii do innych szybowców.

SZD-19 Zefir 2.

Konstrukcji B. Szuby, powstały nieco wcześniej niż „Foka”, ale zaprezentowany na tych samych Mistrzostwach Świata (1962 r.) szybowiec klasy otwartej zbudowany przy wykorzystaniu w sposób bardziej szeroki rozwiązań konstrukcyjnych i technologicznych zastosowanych w „Fokach”. Szybowiec powstały
na bazie doświadczeń z wykonania i prób w locie szybowca „Zefir 1”.  Cechował się m.in. brakiem hamulców
aerodynamicznych zastąpionymi spadochronikiem hamującym oraz rozbudowaną mechanizacją skrzydeł.

SZD-29 Zefir 3.

Szybowiec stanowił szczyt osiągnięć w zakresie budowy szybowców drewnianych w zakresie technologii i konstrukcji. W zakresie konstrukcji to obok braku hamulców aerodynamicznych i bardzo rozbudowanej mechanizacji skrzydeł cechował się bardzo nietypową aerodynamiką kadłuba.

SZD-35 Zefir 4.

Krótka seria „Zefira 3” zbudowana na Mistrzostwa Świata w Lesznie w 1968 roku. Niestety niefortunnie zaprojektowane hamulce
aerodynamiczne były jedną z przyczyn dla którego te szybowce w tych zawodach
nie osiągnęły znaczących sukcesów.

SZD-30 Pirat.

Szybowiec konstrukcji J.Śmielkiewicza produkowany w dużych
ilościach (m. in. w WSK Świdnik) był szybowcem treningowym w którym po raz pierwszy
zastosowano profile laminarne specjalnie skonstruowane dla szybowców. Dawało mu to mimo konwencjonalnej konstrukcji sporą przewagę nad szybowcami z rodziny „Much”. W szybowcu tym po raz pierwszy zastosowano w Polsce formowanie oszkleń szybowca metodą podciśnieniową bez kontaktu z foremnikiem.

SZD-36 Cobra.

Rozwój konstrukcji szybowców „Foka”.

SZD-35 Bekas.

Szybowiec powstał na zamówienie odbiorcy z NRD do szkolenia
pilotów w możliwie szerokim zakresie. Wykonano kilka sztuk i mimo b. dobrej
opinii o nim nie wszedł do seryjnej produkcji.

Był użytkowaniu w aeroklubie Bielskim.

SZD-41 Jantar.

Na podstawie wyników badań w SZD i w Instytucie Lotnictwa powstał pierwszy w Polsce szybowiec konstrukcji laminatowej skonstruowany przez A. Kurbiela i J. Śmielkiewicza.

Do opracowania tego szybowca należało wprowadzić zupełnie
nową technologię oraz atestować do jej produkcji nowe materiały i sposoby
tworzenia z nich elementów konstrukcji.

Kilkanaście zdań na ten temat oraz na efekty ich wprowadzenia.

SZD-44 Halny.

Pojedynczy egzemplarz z wykorzystaniem do jego zbudowania
skrzydeł z jednego z prototypów „Zefira 4”. Szybowiec dwumiejscowy przeznaczony do lotów rekordowych.

SZD-45 Ogar.

Konstrukcji T. Łabucia i S. Oskwarka był pierwszym i jedynym motoszybowcem w historii SZD. Wykonano ponad 40 tych motoszybowców konstrukcji
drewnianej ale z metalową belką ogonową i takim statecznikiem kierunku. Większość była napędzana silnikiem „Limbach”, lecz kilkanaście z nich wyeksportowanych do USA miała zabudowane tam silniki „Rewmaster” i metalowe śmigła.

SZD-50Puchacz.  

Szybowiec skonstruowany przez A. Meusa i J. Shuberta był
laminatowym dwumiejscowym szybowcem szkolnym produkowanym w dużych ilościach (237 szt.).

SZD-42 Jantar 2b.

Produkowany na prototypowni (124 szt.)wysokowyczynowy
szybowiec konstrukcji laminatowej o największej rozpiętości skrzydeł.

SZD-51 Junior.

Treningowy szybowiec laminatowy konstrukcji St. Zientka.

SZD-55.

Laminatowy szybowiecwy klasy Standart o rozpiętości 15 m.
konstrukcji T. Łabucia.

SZD-56 Diana.

Wyczynowy szybowiec szybowiec zawodniczy o konstrukcji z
laminatu węglowoepoksydowego konstrukcji B. Beresia. Najdoskonalszy dotychczas szybowiec polski, który w kolejnych wersjach

pozwalał Polakom zwyciężać na kolejnych zawodach. Aerodynamika tego szybowca powstała w ramach współpracy z Krzysztofem
Kubryńskim z Politechniki Warszawskiej.

SZD-54 Perkoz.

Ulepszona wersja „Puchacza” produkowana w Bielsku przez firmę
„Alstar”.

Swift S1.

Wyczynowy szybowiec akrobacyjny konstrukcji E. Margańskiego i
M. Cisowskiego na którym 4-rech Polaków zajęło 4-ry pierwsze miejsca na Mistrzostwach Świata w Jeleniej Górze.

MDM-1 Fox.

Wyprodukowany w ponad 60-ciu egzemplarzach dwumiejscowy
szybowiec akrobacyjny przez Zakłady Lotnicze Margański i Mysłowski. Szybowce te (razem z jednomiejscowym „Swiftem” z tejże firmy) stanowią właściwie monotyp na
wszelkich poważniejszych zawodach w akrobacji szybowcowej.

Motoszybowiec Małgosia.

Prototyp tego motoszybowca powstał jako wersja akrobacyjnego
szybowca „Fox” przy wykorzystaniu foremników w których wykonywany był ten szybowiec.