Historie sukcesów
Projekty społeczne nakierowane na środowisko miejskie prowadzone są w wielu miejscach na świecie. Projektanci i eksperci z innych dziedzin zauważają, że aby zaprojektować coś dobrze dla danej grupy trzeba ją włączyć w proces projektowy: od badań, przez koncepcje aż do realizacji. W tym miejscu prezentujemy przykłady dobrych projektów społeczno-miejskich, realizowanych w Polsce i w różnych miejscach za granicą.
Košice 2.0
Projekt zaistniał dzięki Urban Innovative Actions Initiative Komisji Europejskiej, której celem jest wsparcie innowacyjnych, eksperymentalnych, zrównoważonych projektów rozwoju miejskiego. Od trzech lat dziewięciu partnerów działa by przekształcić Košice w kreatywne miasto o wysokim poziomie aktywności obywatelskiej. Celem projektu Košice 2.0 jest zbudowanie kreatywnego ekosystemu w którym indywidualni interesariusze (samorząd, mieszkańcy i przedsiębiorcy) będą współistnieć, współpracować, oraz działać na rzecz poprawy jakości życia w mieście.
Elementami projektu są:
Instytut CX (Citizen Experience and Well Being Institute – instytut doświadczenia i dobrostanu mieszkańca) – rolą instytutu jest zbieranie i analizowanie informacji potrzebnych do poprawy, i rozwoju nowych miejskich usług.
Programy innowacji (Innovation programmes) – programy tworzą możliwości dla startupów, przedsiębiorców, organizacji pozarządowych, czy aktywnych mieszkańców do odpowiadania na miejskie wyzwania.
Bravo Hub – tu swoje miejsce znajdują kreatywne firmy i jednostki. W Hubie znajdziemy przestrzeń coworkingową, miejsce spotkań społeczności i centrum audiowizualne. Celem projektu jest wsparcie współpracy, generowanie pomysłów, testowanie, prototypowanie i działania społeczne.
QUARTIER U1 – „Zaprojektuj własne miasto”
Pilotażową wersję projektu przeprowadzono w latach 2019 – 2021 w ramach Urban Lab Norymberga. Przestrzenią projektu były sąsiedztwa wzdłuż linii metra U1. Celem projektu była aktywizacja mieszkańców „dzielnicy” i przejęcie kontroli nad przestrzenią. W ramach projektu mieszkańcy wraz z Urban Labem zrealizowali wiele inicjatyw. Między innymi: urban gardening i sadzenie roślin jadalnych, wspólne narzędzia ogrodnicze, miejsca gier, uliczne galerie, skatepark, szkołę
w ogrodzie, powstał przewodnik jak zwiedzać Norymbergę bez wydawania pieniędzy, kuchnia społeczna, a także konferencja na temat rozwoju miast. Projekt został przyjęty z entuzjazmem przez mieszkańców „dzielnicy U1” i brali oni udział we wszystkich aktywnościach.
Fablaby (fabrication laboratory)
Idea fablabów powstała na początku XXI wieku na MIT, pierwsze laboratorium powstało właśnie tam i działa do dzisiaj. Fablab stworzył sieć laboratoriów, która dziś obejmuje 100 krajów, a w nich ponad 1500 pracowni. Fablaby to małe warsztaty i/lub pracownie wytwórcze udostępniające narzędzia i urządzenia osobom, które chciałyby coś stworzyć, a nie mają do tego warunków. Fablaby skupiają się na cyfrowych metodach produkcji i fabrykacji. Znajdują się w nich drukarki i skanery 3D, obrabiarki CNC, hafciarki komputerowe, maszyny do szycia i inne tego typu sprzęty. Każdy może przyjść, i skorzystać z tych urządzeń, ponadto Fablaby uczą też robotyki, budowania drukarek 3D, kodowania itp., a zespół ma się dzielić swoimi umiejętnościami z gośćmi.
W Bielsku-Białej fablab mnieści się przy Cieszyńskiej 365/budynek B.
Bielski Fablab: http://www.fablab24.pl/
Urban Lab Polska
Projekt Urban Lab jako pilotażowe narzędzie poprawy jakości życia mieszkańców miast zgodne z ideą smart city był realizowany w Instytucie Rozwoju Miast
i Regionów w latach 2019-2021. Projekt koncentrował się wokół zastosowania instrumentu urban labu i jego pilotażowego wdrożenia w polskich miastach. Prowadzone przez zespół urban labu badania miały charakter naukowy oraz ekspercki, zaś podejmowana w nich tematyka opierała się – przede wszystkim – na aktualnej wiedzy i doświadczeniach zagranicznych.
Celem projektu było przede wszystkim wsparcie miast w zakresie wdrażania urban labów oraz przygotowywanie rekomendacji dotyczących rozwiązań, które pozwolą na wzrost jakości życia ich mieszkańców. Mamy nadzieję, że tak przygotowywane treści przysłużą się wszystkim interesariuszom miast, w tym przede wszystkim: administracji publicznej, naukowcom, NGO, przedstawicielom biznesu, jak i samym mieszkańcom.
Wśród działań sporym powodzeniem cieszy się cotygodniowe Open Cafe, w ramach którego prowadzone są warsztaty, dyskusje dotyczące lokalnych i globalnych problemów społecznych.
Medellin, Kolumbia
Miasto Medellin, drugie największe w Kolumbii, w XX wieku było w centrum wojen karteli narkotykowych. W mieście panowała bieda, władze były skorumpowane, brakowało środków na działania społeczne. Od 2004 miasto stara się jednak, z niemałym sukcesem, przetransformować w nowoczesną, zdrową metropolię.
W 2019 przeprowadzono projekt Zielonych Korytarzy, w ramach którego zastąpiono połacie asfaltu w najgorętszych miejscach miasta ogrodami, dzięki czemu udało się obniżyć średnią temperaturę o 2°C. Wraz z budową metra stworzono też kolejki linowe w ramach transportu publicznego, które łączą biedne dzielnice na wzgórzach z centrum miasta w dolinie. Te dzielnice długo były odseparowane, ponieważ publiczny transport nie poruszał się po stromych zboczach, a do prywatnych przewoźników nie było zaufania ze względu na oszustwa i wysokie ceny. Gondole okazały się tak skuteczne, że mieszkańcy dzielnic na wzgórzach prawie zrezygnowali z korzystania z samochodów i dzielnica stała się cichsza, bezpieczniejsza, nawet wędrówka pod górę stała się przyjemna, a ludzie zaczęli spotykać się na ulicach, organizować zabawy, pikniki.
„Escaleras Oasis Tropical” to projekt rewitalizacji jednej z głównych uliczek pieszych w dzielnicy Moravia. Uliczka którą poruszają się codziennie setki osób była ciemna, zapuszczona i niebezpieczna. W ramach projektu Urban Laby Medellin i Berlin współpracowały z lokalną społecznością, artystami i studentami. Naprawiono schody, zasadzono ogród miejski, a artyści, mieszkańcy i dzieci namalowali murale na ścianach wzdłuż ulicy. Postawiono też meble i zamontowano oświetlenie zasilane z baterii słonecznych. Wśród innych projektów miejskich znalazły się min. biblioteki, centra sportu i kultury, baseny i ogrody miejskie.
https://www.medellin.gov.co/irj/portal/medellin?NavigationTarget=inicio/ParticipacionCiudadana
https://www.iaacblog.com/programs/medellin-social-change-through-architecture-and-design/
https://www.plataformaarquitectura.cl/cl/921605/medellin-crea-30-corredores-verdes-para-mitigar-el-calentamiento-urbano
https://urbanlabmedellinberlin.com/escaleras-oasis-tropical/
https://architizer.com/blog/inspiration/collections/medellin-cultural/
Tymczasowy dworzec w Cieszynie
W 2017 rozpoczął się remont dworca kolejowo-autobusowego w Cieszynie. Niestety wybrane przez władze miejsce na przystanek tymczasowy przysporzyło sporo problemów podróżnym i mieszkańcom. Bez wcześniejszego poinformowania mieszkańców tymczasowy dworzec stanął na dość wąskiej ulicy, gdzie nie postawiono zadaszenia, nie udostępniono toalet, ani miejsca do odpoczynku. Okoliczni mieszkańcy narzekali na hałas i utrudniony ruch samochodowy przez prawie całą dobę. Zespół zamku Cieszyn wraz z mieszkańcami zaprotestował, miasto wyznaczyło więc nowe miejsce na tymczasowy dworzec – parking pod zamkiem. Ta przestrzeń stała się miejscem eksperymentów, testowania pomysłów na nową stację. Organizowano więc warsztaty, ankiety i testy rozwiązań z mieszkańcami i innymi użytkownikami dworca. Powstało zadaszenie, miejsca do siedzenia, zapewniono toalety, darmową sieć wifi, a nawet stojaki na rowery i biblioteczkę do wymiany książek. Okoliczni mieszkańcy polubili przestrzeń wypoczynkową przy przystanku i nawet organizowali tam pikniki. Testowano też sposoby przekazywania komunikatów i informacji, sprawdzono kilka nowych typów rozkładów jazdy. Te działania pomogły w zaprojektowaniu nowej stacji, która została otwarta w następnym roku.
Bardzo ważnym sukcesem tego działania było przekonanie władz miasta do konsultowania projektów z mieszkańcami i angażowania ich w procesy projektowania i planowania przestrzeni miejskich z których będą korzystać.
Human Cities: Challanging the City Scale https://humancities.eu/event/publication-challenging-the-city-scale-the-final-book-of-human-cities-2014-2018/
książka w pdf do pobrania: https://www.degruyter.com/document/doi/10.1515/9783035618013/html
Targ Brixton Village, Londyn
Spacemakers są agencją zajmującą się odnawianiem i regeneracją miejskich przestrzeni. Grupa zawiązała się w ramach projektu odnowy targu w Brixton Village w Londynie.
Ze względu na problemy finansowe i niski stopień wynajmu lokali na targu właściciel planował zlikwidować jego połowę w 2009 r. Lokalna społeczność przywiązana do tego miejsca postanowiła zaprotestować, na szczęście udało im się powstrzymać likwidację części targu. Wtedy grupa Spacemakers została zaangażowana do projektu regeneracji tej przestrzeni. Ogłoszono konkurs na pomysły działalności w wolnych lokalach targowiska, nagrodą była możliwość realizacji pomysłu w jednym z boksów bez konieczności płacenia czynszu przez trzy miesiące. W ciągu tygodnia otrzymali prawie 100 propozycji, z których wybrali 30. Wśród otwartych lokali znalazły się stoiska z jedzeniem, butiki, sklepy rzemieślników, galerie sztuki i sale prób zespołów. Wspólnie nowi i starzy wynajmujący i ich klienci i goście wnieśli nowe życie w przestrzeń targowiska. Po raz pierwszy od ponad 30 lat wszystkie lokale na targu były wynajęte.
W kolejnych latach Spacemakers nadal opiekowali się tą przestrzenią, pilnując by zawsze było to miejsce w którym ludzie chcą przebywać i do którego chcą wracać. Organizowano regularne wydarzenia by zwiększyć ilość odwiedzających, a także podtrzymać zaangażowanie lokalnej społeczności.
https://humancities.eu/casestudies/brixton-village-london/
http://www.spacemakers.info/projects/brixton-village#